BİLDİRİ ÇAĞRISI

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı

(93 HARBİ)

-Vatan Neresi?-

Uluslararası Sempozyum

1-2 Kasım 2018

XIX. yüzyıl devletlerarası sömürge yarışının hızlandığı, yeni güç mücadelelerinin yoğun yaşandığı ve dünya siyasetinin yeniden şekillendiği bir devir olmuştur. Bu sömürge yarışı ve güç mücadelesinde, “Büyük Güçler” sömürü alanlarını genişletmeyi amaçlamışlardır. Osmanlı Devleti’nin hâkimiyeti altındaki toprakların hammadde bakımından zenginliği, konumları ve önemli sömürgelere giden bir yolda bulunmaları, bu müstemleke yarışında ve güç mücadelesinde yeni veçheler ve cepheler ortaya çıkarmıştır. Özellikle İtalyan Birliği ve Alman Devleti’nin kurulmasıyla birlikte 1815’den itibaren sürdürülmeye çalışılan “Avrupa Güç Dengesi” bozulmuştur. Yeni güç dengelerinin ortaya çıkması dönemin büyük güçlerini, Osmanlı Devleti üzerinde farklı politikalara, ekonomik, siyasi ve askeri üstünlük kurma planlarına yöneltmiştir. Bu politikalar güç dengelerine ve ittifaklara bağlı olarak farklılaşmıştır. Nitekim XIX. yüzyılın başlarında Fransa’nın Kuzey Afrika politikası ve Rusya ile yapılan savaşlardaki toprak kayıpları, Osmanlı Devleti’ni devletlerarası mücadelenin odağı haline getirmiştir. Osmanlı Devleti ise bu süreçte büyük güçlerin kendisiyle ilgili amaçlarını engellemeye çalışmıştır.

Bu yüzyılın ortasında 1853-1856 Kırım Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin yanında Rusya’ya karşı savaşan İngiltere ve Fransa’nın esas amacının Türkleri Ruslara karşı korumak olmadığı açıktır. Zira bu savaş neticesinde İngiltere ve Fransa bir taraftan büyük rakip olarak gördükleri Rusya’ya darbe vurmak ve diğer taraftan Osmanlı Devleti’ni de Paris Antlaşması ile kendi kontrolleri altına almak istenmişlerdir. Ayrıca Kırım Savaşı ile borçlandırılan Osmanlı Devleti, borcunu ödeyemeyecek duruma düşmüş ve 1875 yılında ekonomisinin iflasını ilan etmiştir.

Afrin harekât bölgesine sevk edilen askerlerimizden birinin kendisine “İstikamet neresi?” diye soran bir muhabire“Kızılelma” diye cevap vermesi bir hayli kıylükale yol açtı. İbrahim Kiras’ın isabetli görüşler serdettiği yazısına gösterilen tepkiler bence ciddi bir kafa karışıklığını yansıtıyor. Bu sebeple Kızılelma hakkında epeyce okumuş yazmış biri olarak bildiklerimi ve düşündüklerimi özetlemek ihtiyacını hissettim.

***

Rahmetli Orhan Şaik Gökyay, 1985 yılında Tarih ve Toplum dergisinde yayımlanan “Kızıl Elma” başlıklı önemli araştırmasında “elma”dan hareketle Kızılelma’nın köklerini çok eskilerde aramışsa da, bu efsane İslâmî devirlerde doğdu, bildiğimiz anlamını da Osmanlı fütuhat asırlarında ve Yeniçeri Ocağı’nda kazandı.

Kızılelma’dan söz edilen ilk metin, Sultan Cem’in arzusu üzerine Ebü’l-Hayr-ı Rûmî tarafından derlenerek kaleme alınan Saltukname’dir. Bu da İstanbul’un fethinden sonra efsanenin Balkanlar’da hızla yayıldığı anlamına gelir. Sefer heyecanlarını asırlarca “Destiye kurşun atar, keçeye kılıç çalar, Kızılelma’ya dek gideriz!” cümlesiyle ifade eden Yeniçeriler, Ocaklarının söndürülmesinden duydukları endişeyi de “Kızıl Elma kapusun feth ider iken nacağı/ Ne revâdır bozula Hacı Bektaş Ocağı” diye dile getirmişlerdi.

***

Bizans devrinde, Ayasofya’nın önünde, muhtemelen III. Ahmed Çeşmesi’nin yerinde muhteşem bir sütun yükselirdi. Çok uzaklardan görülebildiği için İstanbul’a gelenlerin hemen dikkatini çeken bu sütunun üzerine İmparator Justinianus’un dev bir atlı heykeli yerleştirilmişti. Başında tüylü, tuhaf bir başlık bulunan ve yukarıya doğru kaldırdığı sağ eliyle doğuyu gösteren askerî kıyafetli süvarinin, yani Justinianus’un sol elinde kızıl renkte madeni bir küre vardı.

Çeşitli tarihlerde İstanbul’u ziyaret eden Müslüman gezginler ve coğrafyacılar da Justinianus heykelini görmüş ve sol elinde parlayan kızıl küreden söz etmişlerdir. Bu heykel ve elmaya benzetildiği için “Kızıl Elma” adıyla şifahî kültüre mal olarak efsaneleşen kızıl küre, Semavi Eyice hocamızın önemli bir makalesine konu olmuştu. Aynı küre, merhum Osman Turan’a göre de Osmanlı devrinde “Türk cihan hâkimiyeti mefkûresi”nin sembolü haline gelmişti, yani Devlet-i Aliyye’nin emperyal vizyonunu ifade ediyordu.

Bence, Kızılelma’nın ne anlama geldiğini en iyi anlatan Ömer Seyfettin’dir. 1917 yılında, Yeni Mecmua’da yayımlanan “Kızılelma Neresi?” adlı hikâyesi kısaca şöyle özetlenebilir: Kanuni Sultan Süleyman, bir gün otağında divan üyelerine tek tek Kızılelma’nın neresi olduğunu sorar; hiçbiri doğru cevap veremeyince, dışarıda “Kızılelma’ya, Kızılelma’ya!” diye haykırıp duran halktan ve Yeniçeriler arasından üç kişinin gelişigüzel seçilip huzura getirilmesine emreder. Bu üç kişiden aldığı cevaplar, Kanuni’yi çok memnun etmiştir: “Kızılelma Neresi?”, “Atınızın gittiği yer padişahım!”, “Orası neresi?”, “Neresi olduğunu ancak padişahım bilir!”

Sultan 2. Mahmut Türbesinin yenilenmesi çalışmalarını yerinde görmek amacı ile Turizm ve Lüktür Bakanımız Numan Kurtulmuş Ocağımızı ziyaret etmiştir.

Türk Milliyetçiliğinin fedakar, cefakar mensuplarından; Uzun yıllar Türk Ocakları’nın merkez yönetim kurulu ve Genel Sekreterliğini yapan gazeteci, yazar büyüğümüz, ağabeyimiz; Yücel Hacaloğlu az önce Hakk’a yürüdü. Menzili mübarek,makamı Âli olsun.

Şubemiz 1986’dan beri 2. Mahmut Türbesi müştemilât binasında faaliyet göstermektedir. Bina ile çevre de düzenlenerek, içinde son dönemin birçok devlet ve ilim, fakir adamının medfun olduğu hazire bir açık hava müzesi haline getirilmişti. Bilahare, komşumuz Cağaloğlu Anadolu Lisesi bahçesindeki metruk odun kömür deposu ıslah edilerek konferans salonu haline getirilmiştir. Ancak, mekândaki bu genişleme ihtiyaçlarımızı karşımaya yetmemekteydi. Üyemiz Doç.Dr. Sinan Genim’in Başkanı olduğu Taç Vakfı’na tahsisli olan, fakat henüz kullanmaya başlamadıkları Kaygusuz Baba Tekkesi’nden lehimize feragat etmesi talep edildi. Feragat ve tahsis talep dilekçelerini birlikte vererek Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne müracaatımız, kısa zamanda müspet cevaplandı. Vakıf Meclisi kararını 2012 Temmuz’u itibariyle alındı ve karar tarafımıza 2012 Kasım ayında tebliğ edildi. Kararın tebliği ile Anıtlar Kurulu’na müracaat ettik. Kuruldan kararın çıkmasını müteakip, daha önceden söz aldığımız İstanbul İl Özel İdaresi’ne müracaat ettik. Özel İdare, 2013 takvimine dâhil etmişti. Yıl için de ihale ederek inşaat çalışmaları devam etti. Binaya bir bodrum ilave ettiğimiz için, halen Arkeoloji Müzesi nezaretinde bazen arkeolojik değeri olan bulgulara rastlanması dolayısıyla ağır aksak ilerleyen kazı çalışmalar 2018 yılı itibariyle son bulacaktır. Yeni hizmet binamız bahar döneminde Milli Mefkûre Mektebi olarak hizmet vermeye başlayacaktır.