TÜRK DÜNYASI ULUSU ALİ ŞİR NEVAYİ BİLGİ ŞÖLENİ
Türk Ocakları İstanbul Şubesi, Timurlular döneminde Çağatay Türkçesinde verdiği değerli eserlerle Türk diline önemli katkılar sağlayan büyük Türk şairi Ali Şir Nevai’yi doğumunun 577'inci yıl dönümünü münasebetiyle 16 Nisan 2018 tarihinde Ali Emiri Kültür Merkezi’nde düzenlediği “Türk Dünyası Ulusu Ali Şir Nevayi” adlı bilgi şöleni ile andı.
Bilgi Şöleni Şube Başkanı Dr. Cezmi BAYRAM’ın oturum başkanlığından, Prof. Dr. Vahit TÜRK, Prof. Dr. Kamil Veli NERİMANOĞLU, Tülay KÖSEOĞLU, Gencer GENÇOĞLU konuşmalarına yer verildi.
İlk olarak Gencer Gençoğlu söz aldı. Gençoğlu, Ali Şir Nevai hakkında Türkiye Türkçesiyle kaleme alınan ilk çalışmaları üzerinde durdu. Gençoğlu’nun konuşmasının çatısını üç çalışma üzerine kurdu. Birincisi: Mehmet Fuat Köprülü’nün 1941 yılında Maarif Matbaası’nda çıkan Ali Şir Nevayi kitabı. İkincisi: Ali Nihat Tarlan, İbrahim Kafesoğlu, Faruk Kadri Timurtaş gibi şahsiyetler tarafından hazırlanan Doğu Türkistan Göçmenler Cemiyeti Neşriyatı “Ali Şir Nevai – Hayatı ve Eserleri” adlı çalışma. Üçüncüsü ise Agâh Sırrı Levend’in Türk Dil Kurumu Yayınları arasından 1965 yılında çıkan 4 ciltlik “Ali Şir Nevai” çalışması.
Prof. Dr. Vahit Türk ise konuşmasına Ali Şir Nevai’nin hayatını anlatarak başladı. Nevai’nin 1441 yılında Afganistan’ın Herat şehrinde doğduğunu söyleyen Prof. Dr. Türk, sözlerine şöyle devam etti: “Ali Şir Nevayi, sarayda şehzade gibi yetişti. Çünkü Timur’un oğullarına yakın olan ailesinin askeri donanımı yüksektir. Ali Şir Nevayi’yi oluşturan güç, siyasi gücüdür. Çocukluğu son derece maceralı geçti. 15-16 yaşlarında ise babası vefat etti. Sonrasında ise Semerkant’a gitti ve eğitimine kaldığı yerden devam etti. Arapça, Farsça ve Türkçe öğrendi. Nevai, eserlerinde ise hep Türklere bir şeyler öğretme derdindeydi. Bütün eserlerinin giriş kısmında ‘bu konuda Farslarda birçok eser var fakat Türklerde yok. Türkler de yararlansın diye ben Türkçe yazdım’ demiştir. Nevayi tam bir ahlakçı şahsiyettir. Türk edebiyatında ilklerin adamıdır. İlk hamse yazarıdır. İlk tezkire yazarıdır. Nevayi’nin dil şuurunu gösteren önemli bir eseri şüphesiz Muhakemetü’l-Lugateyn’dir. İranlılar ile bir arada yaşanan ve pek çok şairin Farsça yazdığı bir devirde Nevayi Türkçe yazarak bu dilin ifade kuvvetini ve Farsçaya üstünlüğünü eserinde ispat etmek istemiştir.”
Vahit Türk son olarak, Nevayi aynı zamanda zengin ve üstün ana dilleri dururken, Farsça yazmaya özenen edebiyat heveslisi gençleri tenkit ederek onları uyardığını, günümüze
kadar Nevayi’nin eserlerini anlamak adına birçok Nevai Sözlüğü de yazıldığını ifade ederek sözlerine son verdi.
Prof. Dr. Kamil Veli Nerimanoğlu Ali Şir Nevai’nin sadece Özbekistan’ın değil, Türk Dünyası’nın ortak değeri olduğunu vurgulayarak, ününün Türk halklarının yaşadığı coğrafyanın da sınırlarını aşarak dünyaya mal olduğunu dile getirdi.
Nerimanoğlu, “Dünyada başka hiç kimsenin adı bir dile ismini vermemiştir. Ancak Çağatay Türkçesinden bahsedilirken Nevai dili diye bahsedilir.” diyerek sözlerine son verdi.
Oturumda son olarak Tülay Köseoğlu konuştu. Köseoğlu, Ali Şir Nevai’nin milliyetçi-halkçı yanını, Türkistan tarihi içindeki siyasi önemine değindi.
Değerlendirme ve teşekkür konuşmalarının ardından, hediyeleşme faslı ile Türk Dünyası Ulusu Ali Şir Nevayi Bilgi Şöleni sona erdi.
